Nguyên Phi Ỷ Lan là một người phụ nữ xuất thân từ một cô thôn nữ, nhưng đã trở thành một nhân vật quan trọng trong lịch sử Việt Nam. Với tài trí và lòng từ bi, bà đã đóng góp to lớn cho sự phát triển của đất nước và được nhân dân khắp nơi tôn vinh.
Nguyên Phi Ỷ Lan là một người phụ nữ xuất thân từ một cô thôn nữ, nhưng đã trở thành một nhân vật quan trọng trong lịch sử Việt Nam. Bà là người vợ của vua Lý Thánh Tông, vua thứ ba của triều Lý. Năm 1063, vua Lý Thánh Tông chưa có con trai, nên đã đến chùa Dâu (nay thuộc tỉnh Bắc Ninh) để cầu tự. Tại đây, vua đã gặp Lê Thị Khiết, một cô gái xinh đẹp và tài trí. Vua đã đem lòng cảm mến và đưa cô gái về kinh đô.
Sau khi về kinh đô, vua đã đặt cho cô gái hiệu Ỷ Lan và xây cho cô gái cung riêng. Ỷ Lan đã nhanh chóng trở thành một người thông minh và tài trí, và đã được vua phong làm Nguyên phi sau khi sinh con trai là Càn Đức. Năm 1069, vua Lý Thánh Tông cùng Thái úy Lý Thường Kiệt đưa quân chinh phạt Chiêm Thành, và Nguyên phi Ỷ Lan đã ở lại triều đình cai quản đất nước.
Trong thời gian này, đất nước gặp phải thiên tai, mất sạch mùa màng, và dân tình rơi vào đói kém, loạn lạc. Nguyên phi Ỷ Lan đã đề ra kế sách, tính toán cẩn thận giúp dân được cứu đói, cuộc sống trở lại bình yên. Nhân dân các miền đã tưởng nhớ công đức đó của bà, và tôn vinh bà như một vị Quan Âm Bồ Tát sống.
Năm 1072, vua Lý Thánh Tông qua đời, và Thái tử Càn Đức lên ngôi vua, lấy hiệu là Lý Nhân Tông. Nguyên phi Ỷ Lan đã được tôn lên làm Linh Nhân Hoàng thái hậu. Vì vua còn nhỏ tuổi, Hoàng Thái hậu đã buông rèm nhiếp chính thay con. Bà đã cùng Lý Thường Kiệt 2 lần đánh tan quân Tống vào năm 1075 và 1077. Trong khi Lý Thường Kiệt lo thao trận, Hoàng Thái hậu cùng Lý Đạo Thành lại lo việc binh lương.
Nguyên phi Ỷ Lan cũng là một người rất sùng đạo Phật, chăm làm việc thiện, và đã bỏ nhiều công đức xây chùa. Nhiều bài kinh, kệ ngày nay còn lưu truyền là do bà viết ra. Với những đóng góp to lớn, sau khi mất Nguyên phi Ỷ Lan được nhân dân khắp nơi lập đền thờ, và được gọi là bà Tấm, ý muốn nói cuộc đời người phụ nữ quyền lực này tựa như cô Tấm trong cổ tích. Ngày nay, ở thành phố Bắc Ninh có con đường và công viên mang tên Nguyên Phi Ỷ Lan.
