Bài viết kể về câu chuyện cảm hứng về Nguyễn Thị Duệ, nữ trạng nguyên duy nhất trong lịch sử khoa bảng Việt Nam, một minh chứng cho sự thông minh và tài năng vượt bậc của người phụ nữ trong thời phong kiến.
Trong lịch sử khoa bảng Việt Nam, có một tên tuổi đặc biệt luôn được nhắc đến với sự ngưỡng mộ và cảm khái, đó chính là Nguyễn Thị Duệ. Bà là nữ trạng nguyên duy nhất được ghi chép trong những trang sử hào hùng của đất nước. Xuất thân từ một gia đình nhà nho nghèo ở làng Kiệt Đặc, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương, Nguyễn Thị Duệ từ nhỏ đã bộc lộ tài năng thiên bẩm về chữ nghĩa. Sở hữu cả vẻ đẹp thanh tao, bà trở thành đối tượng săn đón của nhiều gia đình quyền quý khi mới chỉ trên mười tuổi.
Tuy nhiên, Nguyễn Thị Duệ không màng đến những lời đề nghị kết hôn, bà nỗ lực học hành và phát huy tài năng. Năm Giáp Ngọ (1594), khi triều đình nhà Mạc mở khoa thi để tuyển chọn nhân tài, Nguyễn Thị Duệ đã quyết định dự thi. Bà lấy tên Nguyễn Ngọc Du, ăn mặc giả trai để đăng ký thi.
Bằng sự thông minh, trí tuệ và năng lực xuất chúng, bà đã vượt qua những thách thức và đỗ đầu ba kỳ thi Hương, Hội, Đình, trở thành nữ trạng nguyên đầu tiên trong lịch sử. Lúc này, bà mới chỉ khoảng 17-18 tuổi.
Sự xuất hiện của Nguyễn Ngọc Du, tân trạng nguyên khôi ngô tuấn tú, đã gây sốc cho toàn bộ triều đình. Vua Mạc cùng các văn võ bá quan kinh ngạc trước vẻ đẹp trai xinh của tân trạng nguyên. Khi vua ban ngự tửu, Nguyễn Ngọc Du đến nhận lễ. Vua Mạc mới biết được thân phận thật của Nguyễn Ngọc Du là con gái.
Sự việc này từng khiến triều đình lo lắng về tội khi quân. Nhưng vua Mạc không trừng phạt Nguyễn Thị Duệ, mà ngược lại, ông tỏ ra quý trọng tài năng và sắc đẹp của bà. Bà được lấy lại tên cũ, ban cho làm lễ quan trong cung dạy chữ và lễ nghi cho các cung tần, thị nữ.
Dần dần, vua Mạc càng rung động trước vẻ đẹp rạng rỡ và tài hoa của Nguyễn Thị Duệ, nên đưa bà vào hậu cung và tấn phong thành Tinh phi, ngụ ý bà xinh đẹp và sáng láng như vì sao sa. Do đó, dân gian thường gọi bà là "bà chúa Sao Sa".
Sử sách ghi chép, vào năm 1631, trong khoa thi Tân Mùi có bài văn khá đặc biệt của một sĩ tử, nhận được khen ngợi về văn phong uyên bác nhưng lại khó hiểu. Nguyễn Thị Duệ đã giúp sĩ tử đó giải thích tường tận những điển tích và ý tứ của bài văn, góp phần giúp sĩ tử đỗ đầu. Tên tuổi bà vang xa khắp nơi, trở thành một tấm gương sáng cho các sĩ tử.
Ở tuổi 70, Nguyễn Thị Duệ xin về quê Chí Linh, dựng am Đàm Hoa. Đây vừa là nơi ở, đọc sách, tĩnh tu và cũng là trường học của làng. Hàng ngày, các sĩ tử trong vùng đến am để nghe bà giảng giải kinh nghĩa.
Sau khi Nguyễn Thị Duệ qua đời, nhân dân vô cùng thương tiếc và nhớ công ơn của bà, nên đã dựng đền thờ và tôn bà làm phúc thần.
Xem tất cả ảnh:
