Hồ Cấm Sơn, nằm ôm trọn lưng chừng những ngọn núi tại Bắc Giang và Lạng Sơn, là một danh thắng thiên nhiên hùng vĩ với nhiều tiềm năng du lịch chưa được khai thác. Bài viết sẽ giới thiệu về hồ Cấm Sơn, từ lịch sử hình thành, đặc điểm địa lý, đến những khó khăn và cơ hội phát triển du lịch của vùng đất này.
Nằm ẩn mình giữa những dãy núi hùng vĩ của huyện Lục Ngạn (Bắc Giang) và một phần thuộc địa phận huyện Hữu Lũng và Chi Lăng (Lạng Sơn), Hồ Cấm Sơn tựa như viên ngọc báu xanh giữa lòng núi rừng. Hồ được khởi công xây dựng từ tháng 2/1966 đến cuối tháng 7/1969 và chính thức bàn giao, đưa vào khai thác công trình đầu mối hồ Cấm Sơn vào năm 1974.
Với diện tích bề mặt hơn 26 km2 và dung tích gần 250 triệu m3, hồ Cấm Sơn là nguồn cung cấp nước tưới chính cho sản xuất nông nghiệp của hai huyện Lục Ngạn và Hữu Lũng. Kể từ khi hoạt động, hồ Cấm Sơn đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sản xuất, ổn định cuộc sống của người dân trong vùng.
Nét độc đáo của hồ Cấm Sơn chính là sự kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ và cuộc sống yên bình của người dân. Lòng hồ rộng mênh mông, điểm xuyết bởi nhiều hòn đảo nhỏ xinh, được bao bọc bởi những ngọn núi uy nghiêm, tạo nên một bức tranh sơn thủy hữu tình khó quên. Chiều dài của hồ gần 30 km, bề ngang nơi rộng nhất 7 km, chỗ hẹp nhất 200 m, lòng hồ sâu nhất đến khoảng 47 m. Tuy nhiên, vào mùa mưa, lũ, mặt hồ có thể rộng đến 30 km2, khiến cảnh quan nơi đây càng thêm ấn tượng.
Nơi đây là quê hương của nhiều dân tộc, trong đó có người Nùng, Tày và Kinh. Người dân sống quanh hồ Cấm Sơn thường đi lại bằng thuyền, giữ gìn những nét văn hóa truyền thống độc đáo, tạo nên nét riêng khó quên cho vùng đất này.
Hồ Cấm Sơn đang dần trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách yêu thích khám phá thiên nhiên hoang sơ. Hàng ngày, du khách nô nức đến đây để thuê thuyền ra giữa lòng hồ, ngắm nhìn những dãy núi nhấp nhô, hít thở không khí trong lành, thư giãn sau những bộn bề cuộc sống.
Đặc biệt, những câu chuyện huyền thoại, ly kỳ về sự tích núi Ba Hòn, suối Cấm, suối Mọc, suối Vảy Rồng, làng Mấn, đảo Lăn Lóc... được người dân nơi đây truyền lại qua nhiều thế hệ, thêm phần hấp dẫn cho những chuyến tham quan du lịch.
Ngoài tiềm năng du lịch, hồ Cấm Sơn còn là nguồn cung cấp cá tôm phong phú. Vào những đêm trời trở gió, các chiếc vó của người dân nơi đây có thể bắt được hàng trăm kg cá tôm, góp phần vào việc nâng cao đời sống kinh tế của người dân.
Tuy nhiên, phát triển du lịch cho vùng lòng hồ Cấm Sơn còn gặp nhiều khó khăn. Điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, với đa phần diện tích là đồi núi, độ dốc cao, hạn chế khả năng xây dựng, việc di chuyển trong khu vực gặp nhiều trở ngại.
Hạ tầng vùng lòng hồ cũng còn chưa được hoàn thiện, điều kiện sinh hoạt của người dân chưa được đáp ứng đầy đủ, nhất là về giao thông, giáo dục, y tế. Bên cạnh đó, tỷ lệ hộ nghèo tại các xã vùng lòng hồ còn cao hơn mức chung.
Hiện nay, chính quyền địa phương đang tập trung đầu tư phát triển hạ tầng khu vực hồ Cấm Sơn, tạo điều kiện cho người dân sinh sống và phát triển kinh tế. Đặc biệt, theo Quy hoạch xây dựng Vùng huyện Lục Ngạn đến năm 2040, khu vực hồ Cấm Sơn được định hướng phát triển thành phân vùng 2, trung tâm sinh thái, cộng đồng.
Với định hướng phát triển du lịch, dịch vụ cộng đồng, sản xuất nông - lâm sản..., hồ Cấm Sơn hứa hẹn trở thành một điểm đến hấp dẫn, một động lực phát triển kinh tế mạnh mẽ, nâng cao đời sống người dân vùng lòng hồ.